Wel een levenscoach, geen vervolgopleiding?!

• SCP: mensen met verstandelijke beperkingen doen minder mee en zijn minder tevreden met het leven.
• Inzet van een levenscoach kan bijdragen aan meer kwaliteit van leven.
• Tegelijkertijd laten we kansen liggen om de zelfredzaamheid van jonge mensen met verstandelijke beperkingen te vergroten.
• Een passende vervolgopleiding blijkt hun zelfstandigheid flink te kunnen vergroten, maar de meesten krijgen die kans niet.

Vanochtend publiceerde het SCP het rapport ‘Maatwerk in meedoen’. De onderzoekers van het SCP concluderen dat mensen met verstandelijke beperkingen minder tevreden met het leven zijn, vaker eenzaam zijn en minder mee doen in de samenleving. 

Verder constateren de onderzoekers dat de mate van zelfredzaamheid die bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden veronderstellen, niet werkt voor mensen met verstandelijke beperkingen. Dat inzicht is niet nieuw, geven ook onderzoekers aan, maar er wordt in het beleid en de praktijk nog onvoldoende naar gehandeld.

Daarbij is het volgens onderzoekers zorgelijk dat een groot deel van de mensen met verstandelijke beperkingen hun tekort aan zelfredzaamheid moeilijk kan compenseren omdat zij ook weinig hulpbronnen hebben: ruim 40% heeft meerdere tekorten op beide aspecten (‘double trouble’). Zo’n cumulatie van risicofactoren is een belangrijke voorspeller voor problemen.

Om zulke multiproblematiek te voorkomen of te verminderen moet, aldus onderzoekers, onder meer ingezet worden op het versterken van de hulpbronnen. Een van de suggesties die onderzoekers doen is de inzet van een (levens)coach die mensen met verstandelijke beperkingen door het leven helpt en waar nodig integrale ondersteuning regelt. Een suggestie die ik zeker ondersteun.

Terecht geven de onderzoekers aan dat het ook nodig is om de zelfredzaamheid van mensen met verstandelijke beperkingen zoveel als mogelijk te vergroten. En juist daar laten we als samenleving zoveel liggen. In het licht van deze discussie is het opmerkelijk, nee onverteerbaar, dat veel jongeren met verstandelijke beperkingen helemaal niet de kans krijgen om hun zelfstandigheid en zelfredzaamheid maximaal te ontwikkelen. Nu is het namelijk zo dat veel jongeren met verstandelijke beperkingen na het verlaten van het voortgezet speciaal onderwijs (vso) uitstromen naar dagbestedingsplekken die in wisselende mate op ontwikkeling gericht zijn. Afspraken tussen vso-scholen en aanbieders van dagbesteding zorgen ervoor dat er nauwelijks van deze route wordt afgeweken. Ook is er vrijwel geen aanbod van passende vervolgopleidingen, die aansluiten op de (on)mogelijkheden van deze doelgroep. De leidende gedachte is bovendien dat deze jongeren toch niet meer leerbaar zijn. 

Recent onderzoek toont echter het tegendeel aan: deze jongeren zijn nog lang niet uitontwikkeld wanneer zij het vso verlaten. In de volle breedte kunnen ze flink groeien als ze worden uitgedaagd en de juiste kansen krijgen. Behalve dat het onderzoek laat zien dat deze jongeren meer groeimogelijkheden hebben dan vaak wordt gedacht, laat het ook zien wat de meerwaarde is van het investeren in hun mogelijkheden. Zo blijkt de groei in zelfstandigheid bij te dragen aan meer participatie en hun kwaliteit van leven. De oud-studenten wonen bijvoorbeeld vaker op zichzelf (in een vorm van begeleid wonen), waar ze trots op zijn en wat hen behalve zelfvertrouwen ook waardevolle sociale contacten oplevert. Het onderzoek toont verder aan dat investeren in een groei in zelfstandigheid bijdraagt aan de kwaliteit van leven van ouders, broers en zussen.

Het SCP legt met het onderzoek dat vandaag gepubliceerd is nog maar eens bloot hoezeer meedoen en kwaliteit van leven niet vanzelfsprekend is voor mensen met verstandelijke beperkingen. Het is een kwestie van beschaving dat we met elkaar zoeken naar wat deze mensen perspectief kan bieden op meer kwaliteit van leven.

Het kan echter niet zo zijn dat we mensen met verstandelijke beperkingen de mogelijkheid bieden om een beroep te doen op een levenscoach, terwijl we ze daarvoor de mogelijkheid ontzegd hebben om een opleiding te volgen die erop gericht is om zo zelfstandig mogelijk te worden.

Voor de goede orde: ook wanneer we meer investeren in het vergroten van de zelfstandigheid van jonge mensen met verstandelijke beperkingen, zal de inzet van een levenscoach in meer of mindere mate nodig zijn. Maar het zou zomaar kunnen zijn dat de investering in een passende vervolgopleiding samengaat met een besparing op de inzet van een levenscoach.